Herkese merhaba. Bugün 28 Ekim Pazartesi. Borsa İstanbul'da işlemler yarım gün. ABD endekslerinde geçtiğimiz haftadan Nasdaq'ın yükselişi aklımızda. Kriptoda cuma günü gelen Tether iddiası ralliyi yavaşlatsa da en değerli kripto para birimi 68.500 dolar seviyelerinde. Son başlıkta yaklaşan COP29'a dair bildiklerimizi notluyoruz.

• Resmî tatil notu: Portfolyo Piyasa Özeti 29 Ekim’de bir günlük mola veriyor. 30 Ekim’de tekrar görüşeceğiz. Şimdiden, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramımız kutlu olsun.

• Japonya'da Fumio Kishida'nın görevi bırakacağını duyurmasının ardından yeni başbakan adayı olarak Shigeru Ishiba'yı seçen Japonya'da hafta sonu gerçekleştirilen seçimlerde Liberal Demokrat Parti parlamento çoğunluğunu kaybetti. Japon yeni pazartesi günü %0,84 değer kaybetti. Nikkei %1,54 kazandı ve Asya'daki diğer kazanımlara öncülük etti.

• İran - İsrail: Geçtiğimiz hafta sonu İsrail, birkaç haftadır beklenen misillemenin misillemesini yaptı ve İran'daki askeri tesisleri vurdu. İran 4 askerinin hayatını kaybettiğini duyurdu. Pazar günü Tel Aviv'de bir kamyon Mossad karargâhı yakınlarında bir otobüs durağına daldı ve 35 kişi yaralandı.

ABD BORSALARI
I. Bilanço takvimi yoğun

Geçtiğimiz cumaya teknoloji hisseleri damga vurdu. Nasdaq Bileşik %0,6 artışla yeni bir zirve kaydetti, S&P 500 ise büyük ölçüde yataydı. Dow %0,6 geriledi. Haftalık bazda tek kazançlı endeks Nasdaq'tı. Hem Dow hem de S&P 500 geçtiğimiz cuma altı haftalık kazanç serisini sonlandırdı. Dow Jones üst üste beşinci günde de düştü. Cuma günü 5 Kasım başkanlık seçimlerinden önceki son istihdam raporu izlenecek. Ancak bu hafta bilançolar açısından daha önemli.

• Neden? Nasdaq'taki bu son yükseliş yüksek olasılıkla bu haftanın bilançolarıyla ilgili. Bu hafta Muhteşem Yedili'nin de önemli bir bölümü bilanço açıklamaya hazırlanıyor. Şimdiye dek S&P 500 şirketlerinin üçte birinden fazlası üçüncü çeyrek sonuçlarını bildirdi. FactSet'e göre bunların yaklaşık %75'i kâr beklentilerini aştı. Bu beş yıllık ortalamaya göre biraz düşük ama Defiance ETF CEO'su Sylvia Jablonski, "Faiz oranlarının uzun süre yüksek kalması göz önüne alındığında Kurumsal Amerika gerçekten çok iyi dayandı" diyor.

• Bilanço takvimi: Bu hafta üçüncü çeyrek bilanço sezonunun en yoğun haftası. Muhteşem Yedili'nin de önemli bir bölümü bu hafta sonuç açıklayacak. Microsoft, Google, Meta, Amazon ve Apple çarşamba ve perşembe günleri takip edilecek. Bu şirketler yaklaşık 12 trilyon dolarlık bir piyasa değerini temsil ediyor ve 2024 boyunca endekslerin yükselişinde epey rol oynadılar. Takvim şöyle:

BORSA İSTANBUL
II. Elektriğe "gizli zam" konusu

BIST 100 geçtiğimiz haftanın son işlem gününde %0,40 değer kazandı. BIST 100'ün geçtiğimiz haftanın son gününü pozitif tamamlamasında açığa satış yasağının kalkacağına dair haberler etkili oldu. Önce Bloomberg haberleştirdi, ardından Brookings Enstitüsü'nde konuşan Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, BIST 50 için açığa satış yasağını kaldırmayı değerlendirdiklerini söyledi. Geçtiğimiz haftanın son günlerinde yaşanan hareketliliklerde ve yukarı yönlü hamlelerde resmî tatilin getirdiği takas avantajının da etkisi vardı. Borsa İstanbul bugün yarım gün açık, yarın ise kapalı.

• Bu hafta Türkiye'de dış ticaret verileri, PMI imalat endeksi ve İTO enflasyon verileri açıklanacak. Ayrıca cuma günü S&P'nin Türkiye'ye dair bir değerlendirme raporu açıklaması bekleniyor.

• Asgari ücret: 118 iktisatçı ve piyasa uzmanı, TCMB Başkanı Fatih Karahan'ın ABD'deki yatırımcılara söylediği iddia edilen %25'lik asgari ücret artışının "kaygı verici" olduğunu söyledikleri bir bildire imza attı. İmzacılar, gerçekleşen enflasyon altındaki artışın gelir dağılımını bozacağını ve asgari ücretteki artışın gerçekleşen enflasyona göre yapılması gerektiğini savunuyor.

• Elektriğe "gizli zam": Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK), "Son Kaynak Tedarik Tarifesi" limitlerini güncelledi. Prof. Dr. Şenol Babuşçu, bu hamleyi "gizli zam" olarak nitelendiriyor. Konut aboneleri için geçerli limitler 1 Ocak 2025'ten itibaren yıllık 5 bin kilovat/saate indirildi. Yıllık tüketimi 5 bin kilovat/saat olan konut ve ticarethaneler sübvansiyonlu elektrik kullanamayacak. Bugüne kadar aylık en az 1.000 TL fatura ödeyenlerin durumdan etkileneceğini belirten Babuşçu bu kararın yaklaşık 10 milyon civarı konut abonesini etkileyeceğini söylüyor. Bu miktarlarda elektrik tüketenler serbest tüketici olarak kendi elektrik tedarikçisini seçebiliyor.

KRİPTO
III. ABD hükümeti Tether'ın peşine düşecek mi?

Geçtiğimiz cuma Wall Street Journal'ın bir iddiası sakin seyreden Bitcoin'e bir virgül koydu ve kısa süreli sert düşüşlere sebep oldu. En değerli kripto para birimi hafta sonu toparlandı ve bu özetin yazıldığı saatlerde 68.300 seviyelerinde işlem görüyordu.

• Ne oldu? Wall Street Journal, ABD savcılarının stabilcoin piyasasının lideri Tether'a, USDT kullanılarak yaptırımların ve kara parayı aklamanın önlenmesi yasalarının ihlal edilip edilmediğini araştırmak üzere soruşturma başlattığını iddia etti. WSJ'nin haberinde, ABD Manhattan savcılığının USDT'nin üçüncü taraflarca uyuşturucu ticareti, terörizm, hack eylemleri gibi yasa dışı faaliyetleri finanse etmek veya bunlardan elde edilen geliri aklamak için kullanılıp kullanılmadığının araştırılacağı belirtildi. Tether CEO’su Paolo Ardoino, X hesabından yaptığı paylaşımda, Tether’a soruşturma açıldığına dair herhangi bir işaret olmadığını, WSJ’nin eski bir gürültüye tekrarladığını yazdı.

• Muhtemel mi? Başta SEC olmak üzere ABD otoriteleriyle başı dertte olan Ripple'ın CEO'su Brad Garlinghouse, Mayıs 2024'te ABD hükümetinin Tether'ın "peşine düştüğünün açık" olduğunu söylemişti. Kriptoda tıpkı FTX dolandırıcılığı gibi beklenmedik bir "siyah kuğu" olayının "%100" gerçekleşeceğini düşünen Brad Garlinghouse'un ifadelerinden, bu olayın Tether'a yönelik bir soruşturma olabileceği sonucu çıkıyor. Garlinghouse'a katılmamak elde değil, zira USDT'nin suç içerikli eylemlerde ödeme aracı olarak kullanıldığına dair başka işaretler de var. WSJ USDT'yi "finansal yeraltı dünyasını besleyen gölge dolar" olarak tanımlıyor ve Rus oligarkların USDT ile yaptırım deldiğini iddia ediyor. Reuters'ın geçmiş tarihli bir haberinde Venezuela petrol şirketinin yaptırımlardan kaçınmak için petrol ve yakıt ihracatını USDT üzerinden yaptığı öne sürülüyor.

ODAK
IV. COP29'a doğru

2024 BM İklim Değişikliği Konferansı, yaygın kullanılan adıyla COP29, Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de, 11-24 Kasım 2024 tarihlerinde gerçekleştirilecek. SOCAR'ın anavatanı Azerbaycan’ın ev sahipliği yapacağı anlaşıldığından ve eski SOCAR yetkilisi, şimdiki ekoloji ve doğal kaynaklar bakanı Muhtar Babayev’in başkanlık edeceği öğrenildiğinden bu yana tepkilerin odağında olan COP29 yaklaşırken bu yılki gündeme dair bazı notlar paylaşıyoruz. 

• Bu yılki zirvenin teması “Dayanışma içinde, yeşil bir dünya için” olarak belirlendi. COP29’un en önemli gündemi ise iklim finansmanı. Birçok kişi COP29’u “finans COP’u” olarak adlandırıyor ve zirveyi, iklim finansmanı katkılarını küresel ihtiyaçlarla uyumlu hâle getirme fırsatı olarak görüyor.  İklim çabalarına özel sektör katılımının artırılması gerekiyor ve bu yılki COP29’da iş dünyasına söyleyecek daha çok söz düşüyor. Ancak bu konuda sinyaller karışık.

• Azerbaycan: COP29’un ev sahipliğinin Azerbaycan tarafından yapılması, bazı kesimlerce siyasi açıdan eleştiriliyor ancak biz o konuya çok girmeyelim. Bunun yerine Azerbaycan'ın iklim hedeflerine dair yorumlara bakalım. Her şeyden önce, tıpkı geçtiğimiz iki senede olduğu gibi (BAE ve Mısır), ev sahibi ülkenin bir petrol/doğalgaz ülkesi olması eleştiriliyor. Bağımsız bir bilimsel grup olan Climate Action Tracker, Azerbaycan’ın 2023 sonlarında sunulan iklim hedeflerini zayıflatan birkaç ülkeden biri olduğunu söylüyor. Raporda, dünyanın fosil yakıtlardan uzaklaşmayı kabul ettiği bir zamanda Azerbaycan’ın petrol ve gaz üretimini ikiye katladığı da belirtiliyor.

• 112 CEO: IKEA, AstraZeneca, Volvo gibi dünyaca ünlü markaların da aralarında olduğu 112 şirketin CEO'sunun, Dünya Ekonomik Forumu’nun organizatörlüğünde, kurumsal iklim eylemi konusunda iklim finansmanı çabalarına destek açıkladı. 4 trilyon dolarlık geliri ve 12 milyon çalışanı temsil eden CEO İklim Liderleri İttifakı, dönüştürücü politikalara ve eylemlere ihtiyaç olduğu konusunda hemfikir gibi görünüyor. 

• Geri adım: Yine de FT’ye göre şirketler önceden belirledikleri emisyon azaltımı hedeflerine ulaşma taahhütlerinden bir bir geri adım atıyor. Önde gelen 51 şirketin ortalama hedefinin, 2030’a kadar emisyonları yalnızca %30 oranında azaltmak olduğu yazılıyor, ancak BM %43’lük bir azaltım ihtiyacını vurguluyor. Haberde Unilever, BofA, Shell gibi dev şirketlerin ve hatta İskoçya gibi hükümetlerin dahi 2023’te daha önceden belirledikleri hedefleri kaçırdıkları not düşülüyor. 

• Finans şefleri oralı değil: Yine FT, aralarında Bank of America, BlackRock, Standard Chartered ve Deutsche Bank gibi nakit yığınlarının üzerinde oturan küresel bankaların yöneticilerinin COP29’a katılmayacağını söylüyor. Tam da iklim finansmanının konuşulacağı zirveye sektörün üst düzey isimleri "ulaşım zorlukları" ve "daha az network olanağı" gibi gerekçelerle katılmamayı planlıyor. Hatta katılıp katılmama konusunda hâlâ kararsız olan bir finans yöneticisi, "Sadece herkes katılıyorsa partiye gidersiniz” diyor.

• 41 milyar dolar: Bu arada, Oxfam'ın geçtiğimiz hafta ABD'de gerçekleştirilen IMF/Dünya Bankası toplantıları öncesinde yayımladığı rapora göre, Oxfam'ın Dünya Bankası'nın 2017-2023 iklim finansmanı portföyüne ilişkin yaptığı denetimde, projelerin onaylanması - kapanması arasında 24 milyar ila 41 milyar dolar arasında iklim finansmanının hesaba katılmadığı görüldü. Başka bir deyişle 24 ila 41 milyar dolarlık bir miktarın nereye gittiğini, nasıl kullanıldığını gösteren bir kayıt yok; bu da etkilerinin değerlendirilmesini imkânsız kılıyor.

• Aciliyet: Birleşmiş Milletler (BM) çevre programı (UNEP) tarafından hazırlanan bir rapor, dünyayı 3,1 santigrat derecelik felaket niteliğindeki sıcalık artışına doğru giden mevcut yoldan geri döndürmek için yenilenebilir enerji, orman koruma ve diğer önlemler için benzeri görülmemiş bir küresel seferberliğe ihtiyaç duyulduğunu gösterdi. Rapora göre ülkelerin 2030 yönelik mevcut karbon azaltma vaatleri yerine getirilmiyor. Yerine getirilse bile, sıcalık artışı yalnızca 2,6 ila 2,8 santigrat dereceyle sınırlandırılabilecek — ki bu da felaket için yeterli. Rapora göre 1,5 santigrat derece hedefine ulaşmak hâlâ teknik olarak mümkün. Ancak bunun için emisyonların 2035’e kadar yıllık %7,5 oranında düşürülmesi gerekiyor. Bu, 10 yıl boyunca her yıl AB’nin emisyonlarına eşdeğer emisyonların durdurulması anlamına geliyor.

👋

Hafta boyu yakından izlenen bilançolarla portfolyo.co’da, 𝕏’te, Instagram’da ve LinkedIn’de olacağız.